Beheer

• Staatsbosbeheer -  4150 hectare in beheer (vooral in het noorden en oosten bij Hoogersmilde, Diever en Appelscha);
• Natuurmonumenten - beheert 950 hectare bij Diever (met het Wapserveld en het gebied Berkenheuvel);
• Het Drentse Landschap - beheert 450 hectare bij Doldersum. 
• De Maatschappij van Weldadigheid - beheert 200 hectare bos in het zuidwesten van het park (bij Doldersum).

Circa 400 hectare is in beheer van zo'n 80 andere particuliere eigenaren.

Hoe is het beheer afgestemd?

In het beheerplan zijn de bijzondere natuurdoelen die Europa voor de gebieden heeft aangewezen
beschreven. Het belangrijkste onderdeel van het plan is het maatregelenpakket dat nodig is om die bijzondere natuur te behouden en te versterken.

Om een zo breed mogelijk draagvlak te krijgen is het beheerplan opgesteld in nauwe samenwerking met de terreinbeheerders, gemeenten, provincies, waterschappen, particuliere eigenaren, agrariërs en andere betrokkenen. Het beheerplan heeft een looptijd van zes jaar. In het plan staan de inrichting en het beheer van het gebied voor de komende zes jaar nauwkeurig beschreven. Ook geeft het plan een doorkijkje op de jaren daarna. Een belangrijk aspect van het beheerplan is ook, dat het wordt gebruikt om beslissingen te nemen over vergunningaanvragen voor activiteiten in
en om het gebied.

De Natura 2000-begrenzing zonder het Leggelderveld en de Schaopedobbe, komt in hoofdlijn overeen met de begrenzing van het Nationale Park Drents-Friese Wold. Voor het Nationale Park is een apart beheer- en inrichtingsplan (BIP) geschreven waarin naast natuur ook zaken als recreatie en voorlichting een prominente rol spelen. De onderdelen over natuur van beide beheerplannen zijn op elkaar afgestemd, waarbij Natura 2000 leidend is.

In het kader van Natura 2000 en het beheerplan wordt waar mogelijk koppelingen gezocht met het
Nationaal Park. In het BIP van het Nationaal Park Drents-Friese Wold is voor wat betreft de natuuropgaven afgestemd met het beheerplan Natura 2000.

Welke kenmerken maken DFW uniek?

Drents-Friese Wold vormt een zeer afwisselend landschap. Het gebied kent veel naaldbossen, maar daarnaast zijn stuifzanden, heidevelden, jeneverbesstruweel, schrale graslanden,
zwak gebufferde vennen, loofbossen en beken aanwezig. Het stuifzand komt vooral voor op het Aekingerzand. In Berkenheuvel komen
uitgestrekte kraaiheidebegroeiingen voor.

Het Doldersummerveld en het Wapserveld zijn twee grote heideterreinen met vochtige en natte heide met vennetjes. Natte slenken en droge zandruggen wisselen elkaar af. In het gebied
van de Vledder Aa is herstel van oorspronkelijke beekdalnatuur tot stand gebracht. Ook bij de Schoapedobbe heeft natuurherstel plaatsgevonden. Het is een heuvelachtig heidegebied met zandverstuivingen en vennen
("dobben").

De basis voor de afwisseling dankt het gebied aan de laatste twee ijstijden. In de periode van
150.000-15.000 jaar voor Christus zijn keileemlagen ontstaan waar vervolgens
een laag dekzand overheen is gewaaid. In het landschap van toen ontstonden geulen van smeltwater. In deze beekdalen en andere laaggelegen gebieden ontstond veen. Het vele bos dat na de ijstijden ontstond verdween doordat we deze gebieden geschikt maakten voor landbouw. Zo ontstonden niet alleen akkers
en weilanden, maar ook onafzienbare heidevelden en stuifzanden. De vele vennen in het gebied stammen voor het grootste deel ook uit de periode van de ijstijden. Voor het gehele gebied is de aan- of afwezigheid van een keileemlaag
bepalend voor de hydrologische omstandigheden, omdat keileem ervoor zorgt dat regenwater slecht de bodem inzakt. Bovendien levert het ondiepe keileem de broodnodige mineralen aan veel plantensoorten.

Kenmerkend voor Drenthe en een groot deel van Fryslân is het kalkarme water en zand dat zorgt voor een schraal milieu. Dit wordt veroorzaakt door regenwater, wat van nature 'zuur'
is. Hierdoor zijn er tal van bijzondere planten en dieren die aan dit bijzondere milieu zijn aangepast. Dit van nature voedselarme systeem is erg kwetsbaar. Vermestende en verzurende stoffen,
ondermeer afkomstig van de landbouw en de verbranding van fossiele brandstoffen zijn funest voor de natuur in het gebied. Door regen en wind komen deze verzurende en vermestende stoffen vanuit de wijde omgeving het gebied in. Het
gevolg van deze "verrijking" van het systeem is dat er meer gras en boomopslag komt waardoor karakteristieke soorten verdwijnen. Door lokale en regionale ontwatering worden de natte delen droger wat leidt tot een nog verdere afname
van soorten.

Schaapskudde Doldersummerveld

De schaapskudde in het Drents-Friese Wold begraast de heideterreinen van het Doldersummerveld (eigenaar Het Drentse Landschap) en het Wapserveld (eigenaar Natuurmonumenten). De heideterreinen worden doorsneden door de Huenderweg. Eind jaren negentig werd besloten de twee heideterreinen als een integraal gebied te gaan begrazen met een gescheperde schaapskudde (een kudde met herder). Naast de schaapskudde, grazen ook koeien in de heide. De Huenderweg is zo ingericht, dat de dieren vrij over de weg kunnen lopen. Voor auto's betekent dat soms dus even wachten voor overstekende dieren. Vandaar dat de Huenderweg afgelopen jaren veranderd is van een rechte weg naar een kronkelende met vele drempels. Dit om ervoor te zorgen dat weggebruikers minder snel rijden en er minder risico is op een aanrijding met een dier.

Het beheer met een kudde onder leiding van een schaapherder is anders dan wanneer de schapen vrij binnen een raster grazen. De herder kan samen met zijn honden de kudde daar laten grazen, waar het nodig is. Bijzondere planten, zoals klokjesgentiaan of orchideeën kunnen zo ontzien worden; de herder weet precies waar welke planten staan en laat de kudde alleen datgene eten, wat ook echt gegeten moét worden.

Natura 2000

Natuurgebieden in Europa waar belangrijke fauna en flora voorkomen, zijn vaak natura 2000 gebieden. Een natura 2000 gebied is gebaseerd op de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen. Hiermee probeert de Europese Unie om natuur van nationale en internationale waarde te behouden en te beschermen. In Nederland hebben we de Natuurbeschermingswet, hierin staat dat natuur beschermt moet worden.

De biodiversiteit is in Europa sterk afgenomen, Natura 2000 is opgericht om deze afname terug te dringen. Het doel van Natura 2000 is dan ook om de achteruitgang van de biodiversiteit te keren. Ondanks dat Nederland maar een klein land is, telt ons land wel 166 natura 2000 gebieden.

Een natuurgebied wordt een natura 2000 gebied, wanneer de staatssecretaris een aanwijzingsbesluit maakt. In dit besluit staat welke planten en dieren, en in welke kwaliteit deze beschermt moeten worden. Ook staat hierin waar dat moet gebeuren, dus om welk gebied het gaat. Voordat het aanwijzingsbesluit wordt gegeven gaat daar eerst een openbare voorbereidingsprocedure aan vooraf. Er wordt dan een ontwerpversie van het gebied gemaakt, en iedereen mag daar inspraak op doen, dus ook mensen die dichtbij het gebied kunnen hun zegje doen. 

Wanneer het gebied definitief een natura 2000 gebied is geworden wordt er een beheerplan gemaakt. In dit beheerplan staat wat er gedaan moet worden, om de natuurdoelen te behalen. Als bijvoorbeeld een bepaalde vogelsoort niet meer voorkomt doordat het landschap is verandert, dan kan het zijn dat ze dit landschap weer terug willen veranderen om zo de biodiversiteit te vergroten.

Natura 2000 heeft een aantal vereisten:

• Een natuurgebied moet verschillende habitattypen hebben met waardevolle natuur

• Een natura 2000 gebied moet soorten beschermen, en in stand houden

• Ook moet een natuurgebied zijn habitattypen in stand houden

• Er moeten verschillende soorten fauna en flora voorkomen

• er moet ruimte voor recreatie zijn

Het Drents Friese Wold heeft een beheerplan, om de verschillende habitattypen in stand te houden. Ook is het Drents Friese Wold actief bezig om bepaalde unieke soorten te beschermen, of te laten toenemen.  Unieke habitattypen die voorkomen in het Drents Friese Wold zijn, stuifzand, zwak gebufferde vennen en vochtige heiden.

Het Drents Friese Wold heeft vrij veel ruimte voor
recreatie. Het Aekingerzand beschikt over een uitkijktoren, en er gaat een fietspad doorheen. Ook kun je langs de zwak gebufferde vennen wandelen, of mountainbiken. Door de vochtige heiden zitten ook wandelpaden ter recreatie.

In het Drents Friese Wold zijn habitattypen voor
beschermde vogels zoals, de dodaars, wespendief, zwarte specht, boomleeuwerik,
paapje, roodborsttapuit en grauwe klauwier. In het beheerplan van het Drents Friese Wold staat dat deze soorten beschermd moeten worden, en het aantal constant of vergroot moet worden.

Wat betekent dit voor desoortensamenstelling?

De bossen van het Drents-Friese Wold zijn voor het grootste deel aangelegd en bestaan voor 70 à
80% uit naaldhout. Op voedselarme plaatsen zoals de Berkenheuvel en het gebied ten noorden van de Kale Duinen, komen over grote oppervlakten grove dennen-kraaiheidebossen voor. Vooral de grote oppervlakten kraaiheide zijn bijzonder. Op de rijkere groeiplaatsen kan bij natuurlijke ontwikkeling een eiken-beukenbos ontstaan, dat hoge natuurwaarden heeft. Naast de terreinbeheerders is ook een florawerkgroep actief. Deze werkgroep inventariseert jaarlijks
bepaalde stukken van het Drents-Friese Wold.

De afwisseling in landschapstypen en de bijbehorende plantengroei, zorgen voor een zeer
gevarieerde dierenwereld. Vooral bij de vogels is dat goed te zien. Op korte afstand worden bosvogels, weidevogels en moerasvogels naast elkaar aangetroffen. Er zijn de afgelopen twintig jaar veel onderzoek gedaan, waardoor
een goed beeld is ontstaan over de vogels in dit gebied. Vooral heide, vennen, stuifzanden en goed ontwikkelde bossen blijken belangrijke vogelbiotopen te zijn.

Wat is de samenhang tussen soorten?

Vooral heide, vennen, stuifzanden en goed ontwikkelde bossen blijken belangrijke vogelbiotopen te zijn. in open stuifzandgebieden komen onder andere boomleeuwerik en tapuit voor. In de meer begroeide heidegebieden
komt de roodborsttapuit meer voor. Vooral deze soort is vaak al van verre zichtbaar, doordat de vogels een voorkeur hebben voor de toppen van de struiken in de heide. Op de overgang van heide naar bos komt de nachtzwaluw voor.
Steltlopers als grutto, tureluur en watersnip hebben voorkeur voor drassige delen
van de heide. Ruige gebieden met veel braamstruweel zijn goede broedgebieden
voor de grauwe klauwier.

Vennen met open water zijn het broedgebied voor geoorde fuut, dodaars en wintertaling. De uitgestrekte en rustige bossen zijn broedgebied voor roofvogels en uilen. De wespendief is vaak goed te zien, bijvoorbeeld op paaltjes in weilanden. Zoals zijn naam al zegt leeft dit dier vooral van wespen die hij opgraaft uit hun nesten. De havik is de grootste roofvogel van het bos. De havik jaagt vooral op vogels. In de bossen zijn vijf
soorten spechten te vinden. Andere bijzondere broedvogels van bossen zijn onder andere barmsijs, appelvink, nachtegaal en kruisbek. Verder zijn de bossen van groot belang voor meer 'gewone' zangvogels als zwarte mees, bonte
vliegenvanger, groenling en tuinfluiter.

Voor veel bezoekers is een ontmoeting met een ree of een vos het hoogtepunt van een bezoek aan het Drents-Friese Wold. Deze zoogdiersoorten
komen hier vrij veel voor, evenals haas, konijn, egel en eekhoorn. Kleine zoogdieren zoals muizen zijn belangrijk als voedsel voor vossen, roofvogels en uilen. Een bijzonder dier in de oudere loofbossen in het nationaal park is de zeer zeldzame boommarter. Je hebt echter meer kans om twee andere kleine roofdieren te zien, de hermelijn en de bunzing.

In heidelandschappen zoals in het DrentsFriese Wold zijn veel reptielen en amfibieën te vinden. Adder en levendbarende hagedis zijn er
vrij algemeen. Gladde slang en ringslang zijn zeldzamer. Hei- en groene kikker,
maar ook enkele salamandersoorten zoals de kleine watersalamander en kamsalamander zijn algemener.

In het Drents-Friese Wold komen honderden soorten insecten voor. Opvallende groepen zijn loopkevers, libellen en dagvlinders. Vooral
dagvlinders zijn gemakkelijk te zien. Een bijzondere vlinder is het gentiaanblauwtje. Zonder mieren of gentiaan kunnen gentiaanblauwtjes hier niet leven. Andere vlinders van het heidelandschap zijn heideblauwtje, heivlinder en
de kleine vuurvlinder. In bossen zijn meestal geen vlinders te vinden, wel bij bosranden.